|
HỌ MÀNG RUNG |
|
ACƯR |
|
Trống
Acưr là nhạc cụ họ màng rung chi gõ vỗ của dân tộc Tà ôi. Tang
trống là một khúc gỗ đục rỗng bên trong cao 52 cm, 2 mặt trống có đường
kính 27 cm được căng bằng da bò, một dùi gõ bằng gỗ dài khoảng 25 cm. Acưr
là nhạc cụ dành cho nam giới dùng để hòa tấu trong nghi lễ phong tục. Khi
diễn tấu người sử dụng đeo trống trước bụng dùng dùi gõ điểm vào các phách
mạnh giữ nhịp cho khúc nhạc. |
GHÌ
NẰNG
|
|
Ghì nằng - cặp nhạc cụ họ màng rung chi gõ vỗ - là nhạc cụ
độc tấu, hòa tấu có vai trò rất quan trọng trong sinh hoạt nghệ thuật đời
thường và sinh hoạt tín ngưỡng của tộc người Chăm Ninh Thuận, Bình Thuận. Ghì nằng dáng hình trụ, ở giữa hơi phình. Tang trống liền được chế
tác từ một khúc gỗ lim hoặc gỗ cà chí có chiều cao từ 75 -80 cm và đường
kính từ 26 - 28 cm. Trống có hai mặt, mặt lớn bưng bằng da trâu, mặt nhỏ
hơn đôi chút bịt bằng da Dê hoặc da Hoẵng. Âm thanh của Nghì Nằng trầm ấm
nghe sôi nổi hấp dẫn.
|
HƠ GƠR
|
|
Hơgơr là tên gọi một
loại trống lớn, không định âm của đồng bào Êđê. Hơgơr có dáng hình trụ hơi
phình giữa. Khi chế tác người ta chọn những cây gỗ Lim, gỗ Dầu có đường
kính lớn rồi cắt một đoạn cao khoảng 1,5m đẽo tròn, đục thông suốt hai đầu
để làm tang trống. Khi căng mặt trống, phải lấy được da của một
cặp trâu, hoặc voi rất lớn gồm một đực một cái rồi nạo và phơi đúng độ mới
đem căng. Đồng bào Êđê cho rằng nếu mặt trống chỉ làm bằng da con đực hoặc
con cái thì tiếng trống sẽ không to, không vang. Người Êđê coi
Hơgơr là nhạc cụ thiêng, nên khi đánh trống người ta không đặt trống trực
tiếp xuống đất mà phải treo hoặc để trống trên sàn. Người đánh Hơgơr phải
là nam giới và là người có uy tín, đã được buôn làng lựa chọn trước. Hơgơr
chỉ được đánh vào những dịp lễ trọng đại của buôn làng như: Lễ đâm trâu,
Lễ cầu mưa, Lễ mừng lúa mới... Hơgơr được người Êđê coi như sứ giả của
thần linh mang đến những câu sấm truyền. Cùng với dàn Chiêng Êđê, Hơgơr
tạo nên những âm thanh vang động, khí thế và hùng vĩ.
|
TRỐNG
BỒNG |
|
Là nhạc khí màng rung, chi vỗ của dân tộc Việt. Tang trống
làm bằng gỗ cao 44 cm, thắt eo ở giữa. Trống chỉ có một mặt được bịt bằng
da trăn, đường kính 21 cm. ở xung quanh tang trống có một hệ thống dây
chằng bằng mây, có tác dụng làm căng, trùng mặt trống. Khi diễn tấu nhạc
công dùng hai tay vỗ vào mặt trống phát ra hai âm thanh, một cao, một
trầm. Âm thanh Trống Bồng đục, ít vang. Trống Bồng thường dùng
trong dàn Đại nhạc, trong sân khấu tuồng, chèo, hoặc trong đám rước, lễ
hội. Người đánh Trống Bồng thường có kết hợp múa.
|
TRỐNG CÁI |
|
Trống cái
là nhạc cụ họ màng rung, chi gõ có kích thước lớn của dân
tộc Việt. Tang trống bằng gỗ hình viên trụ cao từ 50 - 70 cm. Hai
mặt trống bưng bằng da trâu hoặc da bò có đường kính từ 40 - 60 cm. Trống
được đánh bằng dùi gỗ, âm thanh trống cái trầm, cường đội âm thanh lớn,
vang xa. Là nhạc cụ hoà tấu dùng trong sinh hoạt tín ngưỡng, trong biểu
diễn nghệ thuật và thông tin trong cộng đồng.
|
|
TRỐNG
CHIẾN |
|
Là nhạc cụ họ màng rung, chi gõ của dân tộc Việt. Tang trống
làm bằng gỗ mít cao khoảng 34 cm. Mặt trống có đường kính 32 cm, bưng bằng
da trâu, Dùi trống làm bằng gỗ găng. Khi đánh người ta đặt trống lên giá
đỡ, gõ vào mặt trống sao cho một mặt có tiếng trầm, một mặt có tiếng bổng
(tùng và tang) được gọi là mặt âm và mặt dương. Âm thanh Trống Chiến rộn
ràng, khoẻ, vang xa. Là nhạc cụ hòa tấu tham gia trong dàn nhạc
lễ, đặc biệt Trống Chiến là trụ cột trong dàn nhạc sân khấu tuồng, dùng
đánh chấm câu, mở câu, thôi thúc nhịp điệu, tạo nên tiết tấu múa hát
tuồng.
|
|
TRỐNG CƠM |
|
Trống Cơm - nhạc cụ họ màng rung,
chi vỗ của dân tộc Việt. Được gọi là "Trống Cơm" vì trước khi sử dụng,
nhạc công dùng cơm nóng nghiền nhuyễn gắn vào mặt trống để điều chỉnh độ
cao thấp của âm thanh. Thân trống cơm có hình ống, hai đầu hơi
múp, được làm từ một khúc gỗ khoét rỗng dài khoảng 56 - 60 cm. Đường kính
hai mặt khoảng 15 - 17 cm, bịt bằng da trâu hoặc da bò, mặt trầm gọi là
"mặt thổ", mặt cao là "mặt kim". Một hệ thống dây chằng bằng da hoặc mây
gọi là dây xạ có tác dụng làm căng, trùng hai mặt trống. Là nhạc cụ hòa
tấu, được dùng trong nghi lễ phong tục và dàn nhạc chèo, âm thanh trống
cơm trầm, vang, hơi đục. |
TRỐNG ĐẾ |
|
Trống đế là nhạc
khí gõ, họ màng rung của dân tộc Việt. Đúng như tên gọi, Trống đế làm
nhiệm vụ đế có nghĩa là lót, là chỗ dựa, làm điểm xuyết cho diễn viên khi
biểu diễn và ca hát. Trống Đế có hai mặt hình tròn, đường kính
khoảng 15 cm, bưng bằng da nách của con trâu. Những nghệ nhân làm trống
cho rằng da nách mỏng, dai và bền, đủ sức chịu đựng độ căng mặt trống.
Tang trống cao khoảng 18 cm, khoét từ một khúc gỗ mít (gọi là tang liền).
Dùi trống làm bằng gỗ cứng, dài khoảng 25 cm, một đầu to, một đầu nhỏ. Âm thanh Trống Đế nghe vui, cao, lảnh lót, hơi đanh nhưng gọn
tiếng. Người ta đánh vào nhiều vị trí khác nhau trên trống đã tạo ra được
nhiều âm thanh khác nhau: - Đánh vào giữa mặt trống, tiếng trống
nghe vang, ròn. - Đánh vào mặt trống nhưng giữ nguyên dùi, âm
thanh sẽ khô, xỉn. - Đánh vào cạnh mặt trống nghe như tiếng phách. Nhờ kết hợp tài tình các lối đánh ở mặt và tang trống, gây ra sự
đối lập nhưng lại hài hòa về mầu sắc, âm thanh. Kỹ thuật diễn tấu. - Ngón vê: Hai tay thay đổi nhau gõ thật nhanh và liên tục hai bên
tang trống và trên mặt trống. - Ngón nóc: Hai tay thay đổi gõ
nhanh vào tang trống, nhưng thường là năm tiếng một, tiếng sau cùng có độ
ngân bằng bốn tiếng đầu. Trống Đế có ở Việt Nam từ lâu đời. Trống
được coi là nhạc khí gõ cao âm quan trọng, không thể thiếu trong sân khấu
chèo truyền thống. Ngoài ra trống cũng được dùng trong một vài thể loại ca
nhạc dân tộc khác như Ca Trù, Chầu Văn vv... Nhưng không phổ biến. |
|
TRỐNG HAGỪNSÍT
|
|
Hagừnsít tên gọi một loại trống họ
màng rung chi gõ trong bộ nhạc của tộc người Chǎm Ninh Thuận, Bình Thuận. Tang trống bằng gỗ cốc cao khoảng 40 cm, 2 mặt trống bưng bằng da
Hoẵng, đường kính 16,5 cm. Trống chỉ được sử dụng trong lễ Phong Chức, lễ
Hỏa Táng, thường hòa tấu với kèn Xaranai -đàn Ka Nhi và Chiêng. Người ta
treo Hagừnsít trên một cái giá cùng với hai cái chiêng do một nghệ nhân
đánh bằng hai dùi bọc vải ở đầu.
|
|
TRỐNG MẢNH |
|
Trống
mảnh hay còn gọi là Bồng bộc thuộc nhạc cụ màng rung, chi gõ của dân tộc
Việt. Tang trống bằng gỗ, cao khoảng 6 cm. Trống chỉ có một mặt, bịt bằng
da, đường kính 10 cm. Đáy rộng hơn, đường kính 15 cm không bịt da. Dùi
trống làm bằng gỗ cứng dài 20 cm. Khi diễn tấu trống mảnh được gõ bằng một
dùi. Âm thanh trống mảnh đục, không vang. Trống mảnh thường tham gia hòa
tấu trong dàn tiểu nhạc.
|
|
TRỐNG PARANƯNG
|
|
Trống Paranưng
là nhạc cụ họ màng rung, chi gõ vỗ của tộc người Chăm Ninh Thuận, Bình
Thuận. Trống chỉ có một mặt, đường kính khoảng 45 - 50 cm, bịt
bằng da hoẵng hoặc da dê. Tang trống liền làm từ gỗ lim hoặc gỗ cà chí cao
khoảng 9 cm. Mặt trống được căng bằng hai đai tròn làm từ một đoạn mây
song và một hệ thống dây chằng đan chéo nhau để căng mặt trống. Từ giữa
tang đến vành phía dưới là những con nêm để căng trống khi bị trùng. Người đánh trống Paranưng được gọi là "ông thầy vỗ" vì khi diễn
tấu trống được đặt ở trước bụng, rồi sử dụng các ngón của hai bàn tay vỗ
(chứ không dùng dùi) vào những vị trí khác nhau trên mặt trống tạo các âm
có mầu sắc: Tìn ; Tin; Tắc. - Tìn: Dùng các đầu ngón tay phải khép
lại, vỗ vào mặt trống cách vành khoảng 12 cm, rút tay lên ngay tạo âm vang
rền. - Tin (hoặc tâm): Dùng các đầu ngón tay phải mở ra vỗ vào mặt
trống cách vành 5 -6 cm, rút tay lên ngay tạo âm cao hơn Tìn. -
Tắc: Dùng các đầu ngón tay trái khép lại vỗ vào mặt trống cách vành 5 - 6
cm, nhưng ấn giữ nguyên tạo âm ngắt và đục. Paranưng có chức năng
vỗ nhịp đệm cho hát, hòa cùng nó thường là kèn Xaranai và trống Ghì Nằng.
Người sử dụng Paranưng là ông Mưtuồn chủ lễ, có lẽ vì thế trống Paranưng
trở thành một nhạc cụ quan trọng trong lễ hội của dân tộc Chăm. |
|
TRỐNG TANH SÀNH
|
|
Trống Tang Sành là nhạc cụ họ
màng rung, chi gõ vỗ của dân tộc Sán Chay. Tang trống được làm
bằng sành cao 49 cm thắt eo ở giữa. Hai mặt trống bằng da trǎn, mặt lớn
đường kính 21 cm, mặt nhỏ đường kính 8,5 cm căng bằng dây da. Khi sử dụng
trống được đặt ngang, tay phải dùng que tre mềm gõ, tay trái vỗ nhịp nhàng
theo tiết tấu. Âm thanh của trống Tang Sành nghe đục, không vang. Là nhạc
cụ độc tâu, hòa tấu, và đệm cho múa trong sinh hoạt hội hè. |
|
TRỐNG XẨM
|
|
Trống Xẩm hay còn gọi là trống mảnh,
là nhạc cụ họ màng rung, chi gõ của dân tộc Việt. Tang trống làm bằng gỗ
cứng cao 4 - 5 cm, trống chỉ có một mặt đường kính 15 - 20 cm. Dùi đánh
Trống Xẩm làm bằng tre dài 20 cm. Khi biểu diễn nhạc công thường
để trống lên đùi, một tay cầm dùi gõ vào mặt trống. Âm thanh trống xẩm
đục, không vang. Trống xẩm thường hòa tấu cùng đàn bầu, đàn hồ, mõ tre, và
cặp kè trong dàn nhạc đệm cho hát Xẩm. |
|
Tham khảo nguồn:
Viện Âm nhạc Việt Nam
http://www.vnmusicology-inst.vnn.vn
|
|
|
Trở về đầu trang
|
|